Η κινεζική ηγεσία επέλεξε την ημέρα που συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία για να διατυπώσει τις θέσεις της για το πώς μπορεί να υπάρξει μια πολιτική λύση και ειρήνη.
Αυτή αποτελεί την πιο σημαντική πρωτοβουλία που έχει πάρει από την έναρξη ενός πολέμου που την έχει υποχρεώσει να διατηρήσει την κρίσιμη ισορροπία ανάμεσα στη διατήρηση της συνεργασίας και ουσιαστικά συμμαχίας με τη Ρωσία, αποφεύγοντας ταυτόχρονα και την άμεση εμπλοκή αλλά και την ενεργοποίηση τυχόν κυρώσεων σε βάρος και της ίδιας.
Ας μην ξεχνάμε ότι ο πόλεμος ήταν κυρίως μια ρωσική πρωτοβουλία, καθώς ήταν η ρωσική ηγεσία που έκρινε ότι υπήρχε πραγματική απειλή βίαιων τετελεσμένων στο έδαφος της Ουκρανίας και αποφάσισε έναν πόλεμο, την ώρα που η κινεζική πλευρά, μπορεί να συμμεριζόταν σε γενικό επίπεδο αρχών τις θέσεις τη Ρωσίας, εντούτοις σίγουρα δεν θεωρούσε θετική εξέλιξη έναν πόλεμο που δύσκολα μπορούσε να ενταχθεί στο δικό της σχεδιασμό.
Η λογική της κινεζικής πρότασης
Η κινεζική πρόταση είναι στην πραγματικότητα ένα κείμενο, που δημοσιεύτηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2023 στην επίσημη ιστοσελίδα του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών και έχει ακριβώς τον τίτλο «Η θέση της Κίνας για την πολιτική επίλυση της ουκρανικής κρίσης» και είναι διατυπωμένο στη βάση δώδεκα θέσεων:
- Σεβασμός στην κυριαρχία όλων των χωρών.
- Εγκατάλειψη της νοοτροπίας του Ψυχρού Πολέμου.
- Τερματισμός των εχθροπραξιών.
- Επανεκκίνηση ειρηνευτικών συζητήσεων.
- Επίλυση της ανθρωπιστικής κρίσης.
- Προστασία των αμάχων και των αιχμαλώτων πολέμου.
- Διασφάλιση των πυρηνικών εργοστασίων.
- Περιορισμός των στρατηγικών κινδύνων.
- Διευκόλυνση των εξαγωγών σιτηρών.
- Τερματισμός των μονομερών κυρώσεων.
- Διατήρηση της σταθερότητας των παραγωγικών και εφοδιαστικών αλυσίδων.
- Προώθηση της ανασυγκρότησης μετά τη σύγκρουση.
Είναι σαφές ότι η πρόταση συνδυάζει διαφορετικά επίπεδα. Υπάρχουν σημεία που αφορούν μια περισσότερο γενική προσέγγιση, μια «φιλοσοφία» για το διεθνές σύστημα. Θέσεις που ούτως ή άλλως έχει διατυπώσει η Κίνα κατ’ επανάληψη τα τελευταία χρόνια και αφορούν την αποφυγή της «ψυχροπολεμικής» νοοτροπίας και μια λογική αμοιβαίου σεβασμού, αποφυγής εντάσεων, προώθησης της διεθνούς συνεργασίας για τα κοινά προβλήματα.
Σε αυτό προστίθεται και το στοιχείο του «σεβασμού» της κυριαρχίας, της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας κάθε χώρας, που δεν έχει αναφορά μόνο στην ουκρανική περίπτωση, αλλά συγκεφαλαιώνει τη βασική κινεζική θέση ότι υπάρχουν όρια στο πώς μπορεί να παρέμβει η διεθνής κοινότητα στο εσωτερικό άλλων κρατών. Για παράδειγμα, αυτό είναι κάτι που η Κίνα το επιδιώκει και για τον εαυτό της, τόσο σε σχέση π.χ. με ζητήματα όπως εάν η Κίνα έχει κυριαρχικά δικαιώματα π.χ. σε περιοχές στη Νότια Σινική Θάλασσα, όσο ως δικαίωμα «μη επέμβασης» ως προς το ζήτημα των Ουιγούρων.
Βεβαίως έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς θα μεταφραζόταν αυτός ο σεβασμός της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας σε σχέση με το γεγονός ότι στην Ουκρανία έχουμε ντε φάκτο αλλαγή συνόρων.
Σε αυτές τις γενικές αρχές προστίθεται και το ζήτημα του περιορισμού των στρατηγικών κινδύνων, δηλαδή της αποτροπής οποιασδήποτε χρήσης πυρηνικών όπλων.
Ως προς την ίδια την ειρηνευτική διαδικασία, η κινεζική πρόταση κατά βάση επικεντρώνει στην κατάπαυση του πυρός και τον ειρηνευτικό διάλογο για την επίλυση της ουκρανικής κρίσης.
Όλα αυτά συνδυάζονται με μια σειρά πιο άμεσα μέτρα, που αφορούν την προστασία των πυρηνικών εγκαταστάσεων, τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των αμάχων και των αιχμαλώτων πολέμου, τη συνέχεια της συμφωνίας για την εξαγωγή σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα και συνολικότερα την προάσπιση των εφοδιαστικών αλυσίδων.
Η προσπάθεια κατοχύρωσης της Κίνας ως φιλειρηνικής δύναμης
Προφανώς και η κινεζική ηγεσία γνωρίζει τις δυσκολίες που έχει η εφαρμογή της πρότασής της, παρότι πλευρές της θα μπορούσαν να έχουν άμεση εφαρμογή.
Κυρίως, όμως, θέλει να δείξει ότι είναι μια δύναμη που αναλαμβάνει την ευθύνη μιας πρότασης ειρήνης, σε μια μέρα όπου οι ηγέτες της Δύσης έστειλαν μηνύματα για την ανάγκη ουσιαστικά να συνεχιστούν οι εχθροπραξίες. Και αυτό θέλει να το δείξει η Κίνα προς διάφορες κατευθύνσεις, όχι μόνο, ίσως ούτε κυρίως, προς τη Δύση, αλλά πρωτίστως σε όλες εκείνες τις χώρες που έχουν κρατήσει αποστάσεις από τη λογική της άμεσης εμπλοκής και των κυρώσεων και που σε γενικές γραμμές θα συμφωνούσαν πιο εύκολα στη δική της πρόταση παρά π.χ. στις δυτικές απαιτήσεις για ακόμη πιο σκληρές κυρώσεις.
Αυτό εντάσσεται σε μια συνολικότερη προσπάθεια να απαντήσει και στην ολοένα και μεγαλύτερη «στοχοποίησή» της και από τις ΗΠΑ, με το να δείξει ότι αποτελεί την πραγματικά «υπεύθυνη» δύναμη στη διεθνή σκηνή.
Και βέβαια με αυτόν τον τρόπο στέλνει και το μήνυμα ότι στο φάσμα των δυνάμεων που δεν ταυτίζονται με τη Δύση και με δεδομένη την άμεση εμπλοκή της Ρωσίας στον πόλεμο, πλέον βγαίνει πιο μπροστά στη διεκδίκηση μιας εναλλακτικής αρχιτεκτονικής για τον κόσμο. Έτσι, επιδιώκει να δείξει ότι δεν ταυτίζεται με τη Ρωσία, χωρίς να έρχεται σε ρήξη μαζί της, αλλά και να επισημάνει στη Δύση ότι παραμένει δυνάμει συνομιλητής.
Η Ρωσία έσπευσε να αντιμετωπίσει θετικά την πρόταση, την ώρα που και η Ουκρανία δεν ήταν απορριπτική. Η στάση των δυτικών κυβερνήσεων φάνηκε, τουλάχιστον σε επίπεδο πρώτων αντιδράσεων, πιο απορριπτική, ιδίως από τη στιγμή που το προηγούμενο διάστημα είχαν βάλει στο στόχαστρο την Κίνα, κατηγορώντας την ότι ετοιμάζεται να βοηθήσει τη ρωσική στρατιωτική προσπάθεια με αποστολή οπλικών συστημάτων όπως και ότι διευκολύνει τη Ρωσία με το να αυξάνει τις οικονομικές συναλλαγές με αυτή.
