«Γι’ άλλη μια φορά το παρελθόν έθαψε το μέλλον», έγραψε ο Τόμας Φρίντμαν, ο γνωστός αρθρογράφος των «New York Times», που γνωρίζει άριστα το Μεσανατολικό.
Η εκεχειρία που επιτεύχθηκε από την Αίγυπτο μετά βασάνων και πολλών παρεμβάσεων από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες, ύστερα από 11 ημέρες αιματηρού και ιδιαίτερα ορμητικού πολέμου ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς, ήταν αναμενόμενη αλλά δεν προσφέρει μεγάλες ελπίδες για ένα ευοίωνο και ειρηνικό μέλλον στην περιοχή.
Οι αραβοϊσραηλινές συγκρούσεις που επαναλήφθηκαν για πολλοστή φορά στην περιοχή της Μέσης Ανατολής μοιάζουν πολύ με τις προηγούμενες του 2008, του 2012, του 2014 στον παρόντα αιώνα. Και όμως, υπάρχουν ορισμένες σημαντικές διαφορές κυρίως στον τρόπο αντίδρασης των αραβικών κρατών αλλά και των μεγάλων δυνάμεων. Η Ευρωπαϊκή Ενωση εμφανίζεται χωρίς ενιαία γραμμή αλλά και στις ΗΠΑ η σαφής στήριξη έχει πια εμπλουτιστεί με αρκετό σκεπτικισμό και πολλές ακτιβιστικές φωνές ως προς τις παράπλευρες απώλειες αυτού του διαρκούς πολέμου.
«Ο πόλεμος είχε ελάχιστους λόγους να συνεχιστεί. Θα ήταν μεγαλύτερο το κόστος από τα πολιτικά οφέλη για τον Νετανιάχου», έγραψε η γερμανική εφημερίδα «Süddeutsche Zeitung», σχολιάζοντας την εκεχειρία που άρχισε να ισχύει από το πρωί της Παρασκευής. «Ο ισραηλινός στρατός πέτυχε τους πολεμικούς στόχους του εναντίον των ισλαμιστών τη Γάζας», πρόσθεσε το άρθρο, επισημαίνοντας ότι αν συνεχίζονταν οι επιθέσεις εναντίον των Παλαιστινίων, θα ελάμβανε άλλο χαρακτήρα η σύγκρουση, ήδη είχαν αρχίσει να πληθαίνουν οι φωνές παγκοσμίως για τερματισμό του βομβαρδισμού αμάχων. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός πρόσθεσε αρκετούς πόντους στις δημοσκοπήσεις καθώς έφερε εις πέρας άλλη μια επιχείρηση εναντίον του στρατιωτικού σκέλους της Χαμάς και είχε σημαντικό πολιτικό όφελος στο εσωτερικό της χώρας του, κατορθώνοντας να ανακάμψει στη δύση της πολιτικής του καριέρας. Οι διαπραγματεύσεις για σχηματισμό κυβέρνησης από άλλες δυνάμεις στο Ισραήλ έχουν τώρα μπει στον πάγο και έτσι ο Νετανιάχου φαίνεται ότι θα συνεχίσει να είναι πρωθυπουργός.
Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν είχε να αντιμετωπίσει μια νέα πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή. Ηταν ο ηγέτης που επικοινώνησε τουλάχιστον τέσσερις φορές με τον Μπένζαμιν Νετανιάχου (παλαιό του γνώριμο από την πολυετή θητεία του στο Κογκρέσο και στην αμερικανική αντιπροεδρία) και τον κάλεσε να συμβάλει στην αποκλιμάκωση των πολεμικών συγκρούσεων. Σχεδόν με τελεσίγραφο, κατά την τελευταία τους επικοινωνία την περασμένη Πέμπτη, του ζήτησε «εκεχειρία εντός των επόμενων ωρών»!
Ο τόνος που χρησιμοποίησε ο Λευκός Οίκος απέναντι στο Ισραήλ και η επίμονη απαίτηση του Μπάιντεν να προστατευθούν οι άμαχοι και των δυο πλευρών κάνει την ποιοτική διαφορά σε σχέση με την πολιτική του Τραμπ, ο οποίος πέτυχε μεν τις «Συμφωνίες του Αβραάμ» -που ομαλοποίησαν τις σχέσεις του Ισραήλ με πολλές αραβικές χώρες-, έβαλε ωστόσο κάτω από το χαλί τον παλαιστινιακό λαό, σαν ένα ανύπαρκτο πρόβλημα.
Ο Τζο Μπάιντεν από τη θέση του γερουσιαστή έχει υποστηρίξει σθεναρά το Ισραήλ. Τη στήριξη στον παραδοσιακό σύμμαχο των ΗΠΑ προσέφερε και τώρα. Ομως γνωρίζει ότι ηγείται μιας διαφορετικής Αμερικής από εκείνη της εποχής του Κλίντον, του Ομπάμα και του Τραμπ. Είναι επικεφαλής επίσης ενός εντελώς διαφορετικού κόμματος, με μέλη που ζητούν στροφή στην παραδοσιακή πολιτική της Ουάσιγκτον που στηρίζει τις ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις με όποιο κόστος. Οι 20-30άρηδες υποστηρικτές του «σοσιαλιστή» Μπέρνι Σάντερς ζητούν αλλαγή τακτικής, η βουλευτής της νέας Υόρκης Αλεξάντρια Οκάζιο-Κορτές αναφέρεται σε «κράτος απαρτχάιντ» και πολλοί ακόμη πιστεύουν ότι δεν πρέπει να ολοκληρωθεί σε αυτή τη φάση η πώληση όπλων αξίας 700 εκατομμυρίων δολαρίων στο Ισραήλ. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση του ινστιτούτου Gallup, η τάση της αμερικανικής κοινής γνώμης είναι προς την πίεση του Ισραήλ να σταματήσει τις επιχειρήσεις εναντίον αμάχων. Ο κόσμος είναι διαφορετικός μετά το κίνημα «Black Lives Matter» (οι ζωές των Μαύρων μετρούν) τονίζει ο Ζιάντ Μαχέντ, καθηγητής Μεσανατολικών Σπουδών στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Επίσης, στις ΗΠΑ της υψηλής ευαισθητοποίησης απέναντι σε μειονότητες, έχει ενηλικιωθεί μια νέα γενιά Εβραιοαμερικανών, που δεν έχουν μνήμες από τις συγκρούσεις των περασμένων δεκαετιών -ενδεχομένως και τους αγώνες των παππούδων τους- και δεν συμμερίζονται τη ρητορική των εποικισμών και της επέκτασης με οποιοδήποτε τίμημα.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση παραμένει διαιρεμένη στο Μεσανατολικό και παρά τις διπλωματικές πρωτοβουλίες (Γαλλίας, Ελλάδας, Γερμανίας) δεν υπάρχει ενιαία και ισχυρή στρατηγική. Ενώ ο Σεμπάστιαν Κουρτς στην Αυστρία ύψωνε την ισραηλινή σημαία στα κυβερνητικά κτίρια της Βιέννης, η Ουγγαρία αρνείτο να προσυπογράψει κοινό ανακοινωθέν που καλούσε σε εκεχειρία. Τα περισσότερα κράτη-μέλη απλώς ανέμεναν «να περάσει κι αυτή η κρίση». Οι Βρυξέλλες απέφυγαν να ασκήσουν μεγάλη πίεση στο Ισραήλ απευθύνοντας εκκλήσεις για τερματισμό των εχθροπραξιών.
Η Γερμανία είχε την πιο ξεκάθαρη και σαφή στήριξη του Ισραήλ -όπως πάντα, λόγω του Ολοκαυτώματος-, ενώ στη Γαλλία (που πάντα τηρούσε φιλική προσέγγιση προς τους Παλαιστίνιους), μετά τις πολύνεκρες επιθέσεις από τζιχαντιστές, που είχαν και εβραϊκούς στόχους, μεταβλήθηκε αρκετά το αίσθημα της κοινής γνώμης. «Το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι αποκατέστησε την ασφάλεια και αποδυνάμωσε τους τρομοκράτες, ενώ οι μαχητές της Χαμάς ποζάρουν μπροστά από τα ερείπια με το σύνθημα της νίκης» έγραψε η γερμανική εφημερίδα «Tagesspiegel», αποδίδοντας την πραγματικότητα σε μεγάλο βαθμό.
Τα δυο στρατόπεδα των Παλαιστινίων
Τον Αύγουστο του 1993, Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί συμφωνούν στο Oσλο σε ένα ειρηνευτικό σχέδιο βάσει του μοντέλου «ελευθερία αντί γης» και ορίζεται το 1999 ως η χρονιά δημιουργίας ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους που θα περιλαμβάνει τη Δυτική Οχθη και τη Λωρίδα της Γάζας. Τίποτε δεν πήγε όπως όριζαν οι συμφωνίες (η δεύτερη συμφωνία του Οσλο υπογράφηκε δυο χρόνια αργότερα). Σχεδόν 30 χρόνια μετά, συνεχίζεται η φονική σύγκρουση ανάμεσα στις δυο πλευρές, η ισραηλινή εποικιστική πολιτική στη Δυτική Οχθη και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, που ήταν πάντοτε το αγκάθι όλων των ειρηνευτικών συνομιλιών, ενώ οι Παλαιστίνιοι είναι πια διχασμένοι ανάμεσα στους «σκληρούς» ισλαμιστές της Χαμάς και στην «κοσμική» Αλ Φατάχ που είχε ιδρύσει ο Αραφάτ μαζί με συναγωνιστές του.
Η ΧΑΜΑΣ
«Ουδείς άλλος δεν βλάπτει την παλαιστινιακή υπόθεση όσο οι ισλαμιστές στη Γάζα», έγραφε άρθρο γερμανικής εφημερίδας πρόσφατα. Η Χαμάς ιδρύθηκε το 1987 υπό την ομπρέλα της PLO, της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης του Γιασέρ Αραφάτ. Σήμερα δεν έχει καμία σχέση ούτε με την PLO ούτε και με τη μεγάλη πλειονότητα των Παλαιστινίων της Δυτικής Οχθης, αρνείται το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ, απορρίπτει κάθε συνεννόηση και καταγγέλλει τις Συμφωνίες του Οσλο ως προδοτικές. Από το 2006 που κέρδισε τις εκλογές στη Λωρίδα της Γάζας με απόλυτη πλειοψηφία, εδραίωσε την ισχύ της μετά από έναν αδελφοκτόνο πόλεμο κατά της Φατάχ, που ελέγχει τη Δυτική Οχθη.
Η χρηματοδότηση από την Ε.Ε., οι χορηγίες και οι δωρεές από οργανισμούς για την ενίσχυση των Παλαιστινίων σπαταλήθηκαν από τις ηγετικές ομάδες και άγνωστους διαύλους με αποτέλεσμα η φτώχεια και η ανεργία στην Παλαιστίνη και πιο πολύ στη Λωρίδα της Γάζας να είναι αβάσταχτη για τους κατοίκους. Το κενό καλύπτουν με δωρεές το Ιράν, το Κατάρ, η Τουρκία (και πάλι, πολλά χρήματα αφιερώνονται στον στρατιωτικό εξοπλισμό της Χαμάς).
ΑΛ ΦΑΤΑΧ
Απέναντι στην αδιάλλακτη Χαμάς βρίσκεται η Παλαιστινιακή Αρχή και η Αλ Φατάχ, από την οποία προέρχεται ο επικεφαλής της, Μαχμούντ Αμπάς. Μετά τη ενδοπαλαιστινιακή σύγκρουση τον Ιούνιο του 2007, αξιωματούχοι της Χαμάς από την Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή στη Δυτική Οχθη και ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Αμπάς έθεσε εκτός νόμου την οργάνωση.
Η Αλ Φατάχ, το αντίπαλο παλαιστινιακό κόμμα της σουνιτικής Χαμάς, είναι η πολιτικοστρατιωτική οργάνωση των Αράβων Παλαιστινίων που ιδρύθηκε το 1958 από παλαίμαχους των αραβοϊσραηλινών συγκρούσεων του 1948 και 1956. Από το 1983 και μετά, επικεφαλής της Φατάχ ήταν ο ιστορικός ηγέτης των Παλαιστινίων Γιασέρ Αραφάτ, υπό την καθοδήγηση του οποίου το Παλαιστινιακό κυριάρχησε στη διεθνή σκηνή και απασχόλησε τις μεγάλες δυνάμεις όσο κανένα άλλο, μέχρι σχεδόν το τέλος της δεκαετίας του 1990.
Σήμερα η Φατάχ δεν έχει την ίδια επιρροή στους Παλαιστίνιους, όμως εξακολουθεί να είναι η δύναμη με την οποία συνομιλεί η διεθνής κοινότητα. Η νέα ανάφλεξη βρήκε την Παλαιστίνη σε διαδικασία καθορισμού των εκλογών που δεν έχουν γίνει εδώ και 15 χρόνια.
